Jak coś jest „do wszystkiego” to znaczy że „do niczego”.

Współczesne kyudo to w przeważającej części strzelanie na 28 metrów. We wpisie o strzałach wspomnieliśmy o tym, że do różnych rodzajów strzelania potrzeba różnych strzał. Ale nie tylko.

W czasach gdy łuk był rzeczywistą bronią i zależało on niego „być albo nie być”, sytuacji w których musiał być przydatny było znacznie więcej niż dziś. Zatem łucznik musiał opanować wiele umiejętności i elementów techniki, aby być „konkurencyjnym” w jak największej liczbie przypadków.

Sensei Minoru Yamamoto (zmarły w marcu ub. roku shihan Honda-ryu) mawiał: 足踏・胴造がきちんと出来ていなかったら弦取りをすることもできない (w wolnym tłumaczeniu – nie należy dobierać się do cięciwy bez prawidłowego ashibumi i dōzukuri).
Jednym z kluczowych elementów w procesie strzału jest dōzukuri właśnie, czyli odpowiednie ustawienie ciała (chodzi w zasadzie o jego górną część). Ale jak zwykle w kyudo – możemy wietrzyć komplikacje…

Rzućmy okiem co na ten temat znajdziemy w Kyudo Manual (str.62).

Istnieje pięć sposobów ustawienia tułowia (dōzukuri). Te pięć sposobów nazywa się godō 五胴 lub goshin 五身. Każde z nich może być stosowane przez doświadczonego łucznika w zależności od potrzeby i okoliczności.
Wspomniane wyżej ustawienia są następujące:
* soru-dō 反る胴 – góra ciała odchyla się do tyłu
* kagamu-dō 屈む胴 – góra ciała zgina się do przodu
* kakaru-dō 懸る胴 – góra ciała skłania się w stronę celu
* noku-dō 退く胴 – ciało skłania się w prawo (od celu)
* chū-dō 中胴 – umiarkowana i zrównoważona postawa przy której środek ciężkości jest najbardziej stabilny – ten typ dōzukuri jest najczęściej używany

Pozycja centralna jest najczęściej używana oczywiście ze względu na standaryzację współczesnego kyudo. W tomie 2 i 3 Kyudo kyohon również znajdziemy w wypowiedziach hanshi conieco o postawach, ale jest niestety bariera językowa ☹

W Insai-ha Heki-ryū yumi mokuroku 印西派日置流弓目録 praktycznie na początku (jako drugi rozdział, zaraz po ashibumi) znajduje się artykuł „Itsutsu no dōzukuri no koto 五つの胴の事”, omawiający również pięć podstawowych pozycji ciała strzelca:
han 反 (soru)
kutsu 屈 (kagamu)
ken 掛 (kakaru)
tai 退 (noku)
chū 中 (naka)

Pojawiają się wprawdzie nieco inne określenia, ale chyba jasno widać wyraźnie podobieństwo?
Warto więc pamiętać, że ten fragment Manuala zawdzięczamy szkole Heki, która traktowała kyudo (a raczej kyujutsu) „użytkowo” i miała „przepis” na różne życiowe okoliczności.

Chū jest w zasadzie punktem wyjścia. Używany podczas strzelania do bliskiego celu (kinteki 近的). Niejednokrotnie słyszymy na treningu uwagi, żeby się nie przechylać nawet o centymetr. No i w zasadzie słusznie, bo chūdō jest właśnie do takiego rodzaju strzelania. Inne określenia tej pozycji to chūren no mi 中連の身, chūu no mi 中有の身, atari o tsuranuru 中りをツラヌル oraz atari o tamotsu 中りをタモツ.

Czy zatem jest to pozycja optymalna, a każde przechylanie jest złe? Wszystko zależy od okoliczności! Mokuroku rzuca nieco (zamglonego ?) światła na pozostałe możliwości. Rozdział 10 (Tōya iyō no koto 遠矢射様の事) traktuje o strzelaniu do odległego celu, rozdział 36 (Yama nari iyō no koto山成り射様の事) o strzelaniu w terenie górzystym, a rozdział 42 (Senchū yumi iyō no koto 船中弓射様の事) o strzelaniu z pokładu łodzi.

Gdy cel jest daleko – musimy celować wyżej. Teoretycznie optymalny powinien być kąt wzniesienia 45 stopni. Ale w rzeczywistości najdalej strzelimy unosząc strzałę pod kątem 37-38 stopni. Oczywiście zupełnie przypadkiem tak właśnie ustawiona jest Gwiazda Polarna, gdy znajdujemy się w prowincji Ōmi 近江 (obecnie Shiga) nad jeziorem Biwa ?. A więc – odchylamy ciało w prawo!

Jeśli strzelamy cienkimi, delikatnymi strzałami na bardzo duże odległości czyli hiroya 尋矢 (soya 繰矢) – co służyło niegdyś do przekazywania wojennej korespondencji yabumi 矢文 – to nie za bardzo można dokręcać strzały prawą dłonią (żeby nie złamać szaftu). Zatem odchylamy się do tyłu, „kładąc” strzałę na pochylonym łuku. Wówczas oczywiście możemy łączyć odchylenie w tył z uniesieniem łuku.

Jeśli cel jest blisko i/lub niżej od nas – musimy pochylić się w stronę celu, strzała będzie ustawiona skośnie w dół.

Zgięcie ciała do przodu może pomóc w sytuacji niestabilnego podłoża (np. końskiego grzbietu lub pokładu okrętu). Albo wówczas, gdy sufit jest zbyt nisko.

W każdej z opisanych sytuacji nie należy celować rękoma ponieważ burzy to układ pięciu krzyży (gojujumonji 五重十文字). Odpowiednie przechylenie górnej części ciała pozwala zachować niezmienny układ ramion, szyi i strzały.

Szkoła Ogasawara koncentrowała się na łucznictwie konnym. A w tym przypadku trudno jest o dłuższe utrzymanie jakiejś niestabilnej (lub wymagającej dodatkowego wysiłku) pozycji ciała. Zatem w ich podręcznikach znajdziemy raczej wskazówki dotyczące utrzymania stabilności środka ciężkości niż pozycji. Aczkolwiek strzelanie z konia „w dół” lub „w górę” również występowało (np. w kasagake czy inuoumono)!

Bishū chikurin shahō setsumei 尾州竹林射法説明 (podręcznik szkoły Bishū chikurin-ha) również jasno instruuje, że jeśli utrzymamy krzyż (kąty prosty, jumonji) linii ramion i kręgosłupa, to możemy zachowując dobre dōzukuri kierować strzałę w dowolnym kierunku (zmieniając układ korpusu).

Ale życie byłoby zbyt proste, gdyby nie było jakichś pułapek w tej układance… ?
Jeśli zmieniamy układ ciała – zaczynają pracować grupy mięśni odpowiadające za stabilizację w określonym kierunku (np. mięśnie pleców i łopatek przy pochylaniu). Zatem wpływa to na układ sił przy napinaniu łuku!

Podobnie będzie w sytuacji łuczników o bardzo szczupłej lub nieco „puszystej” sylwetce – muszą świadomie odpowiednio dostosować układ ciała do swoich warunków fizycznych. Zatem „ślepe” stosowanie chūdo (jak każda przesada) nie jest wskazane.

We współczesnym kyudo pozycja środkowa jest najbliższa ideału. Nieco inaczej (odchylenie w prawo czyli noku-do) będzie przy strzelaniu enteki (czyli 60 m). Wzmianka o tym jest na str. 74 Kyudo Manual w rozdziale Enteki no shaho:

2. Dozukuri – Forming the Torso: In front of the normal distance target, one must use the moderate type of Dozukuri, (Refer to Go-Do; “The Five Torsos”, on page 62) but as the shooting distance becomes further, it is better to use Noku-Do (the upper body is inclined a little to the right).

Więc możemy chyba się zgodzić, że ilość wariantów w kyudo to iloczyn liczby strzelców i sytuacji w których strzelają. ?

Warto jednak wiedzieć i pamiętać co i kiedy wybrać.