Etykieta Ayame

Wchodząc i wychodząc z dojo należy ukłonić się kamizie (honorowe miejsce np. z zawieszonym zwojem kakemono) oraz osobom obecnym na sali. Do dojo nigdy nie należy wchodzić w zwykłym obuwiu. Jeśli pozwalają na to względy zawodowe lub prywatne, należy przybyć do dojo tak wcześnie, żeby po zmianie ubrania, przygotowaniu sali i sprzętu trening mógł się rozpocząć punktualnie. W przypadku spóźnienia lub konieczności wcześniejszego opuszczenia zajęć, należy zgłosić się do prowadzącego zajęcia. W sali zawsze należy zachować ostrożność, aby nie zakłócać koncentracji innych ćwiczących.

Nauka i praca nad sobą zaczyna się już od wejścia do dojo. Własne opinie i poglądy należy pozostawić na zewnątrz.

W niektórych dojo sala musi być najpierw przygotowana do treningu (np. zawieszanie siatek ochronnych, mat, mycie podłogi). Jest to wspólne zadanie, z którego nikt nie jest zwolniony. Uważa się za rażąco nieuprzejme nieuczestniczenie w tych pracach. Zasada ta ma również zastosowanie odnośnie wszystkich innych prac związanych z przygotowaniem treningu kyudo, również z tymi, które muszą być wykonane poza dojo (np. klejenie mato, transport i konserwacja sprzętu czy urządzeń itp.).

Po wejściu do dojo i – jeśli jest to konieczne – przygotowaniu sali, pierwszą czynnością powinno być rozpakowanie łuku (yumi) z płóciennego pokrowca (yumibukuro). Zawsze należy to robić dokładnie i bez pośpiechu, nawet, jeśli jest się spóźnionym na zajęcia. Yumibukuro i wszystkie inne przybory do ćwiczeń muszą być starannie ułożone w jednym miejscu.

Zgodnie z japońską tradycją przed i po zajęciach dziękuje się miejscu, w którym ćwiczyłeś. Najpierw pozdrawia się kamizę (na komendę shomen ni rei), przed którą ceremonię prowadzi nauczyciel lub starszy uczeń z grupy. Następnie uczestnicy pozdrawiają nauczycieli (sensei ni rei) jeśli są obecni oraz siebie nawzajem (otagai ni rei).

Grupa ustawia się w jednym lub więcej szeregów, każdy po 5 osób. Osoby w szeregach są zawsze ustawione twarzą do kamizy, w kolejności starszeństwa stopniem od prawej do lewej. Rękawice (kake) i ochraniacze klatki piersiowej (muneate) muszą być zdjęte, ponieważ są uważane za część uzbrojenia. Nie wolno też nosić kake i muneate podczas odnoszenia strzał (yatori), a także w trakcie instruktażu i rozmowy z nauczycielem (zwłaszcza z wysoko postawionym gościem)!

Po ćwiczeniach wykonuje się czynności w odwrotnej kolejności: ceremonia pożegnalna (rei), spakowanie sprzętu, uporządkowanie sali, opuszczenie dojo (zakończenie zajęć).

Odzież powinna być czysta i poprawna. Jeśli nie ćwiczysz w japońskich spodniach (hakama) i koszuli (keikogi), to ubranie powinno być jednokolorowe, jasne lub ciemne. Strój powinien być tak dobrany, aby ramiona i brzuch były zakryte. W dojo nosi się japońskie skarpety (tabi) lub zwykłe, białe skarpetki, ponieważ ćwiczenie boso jest niedozwolone.

Podczas zajęć nie należy mieć na sobie żadnych ozdób, zegarków ani biżuterii, gdyż mogą stanowić zagrożenie lub rozpraszać uwagę. Włosy powinny być tak spięte, aby nie przeszkadzały na żadnym etapie strzelania.

Czynność tę wykonuje się zawsze w pozycji klęczącej (kiza lub seiza), twarzą do tylnej ściany dojo, chyba że na przeszkodzie stoją fizyczne dolegliwości ćwiczącego. Zakładanie i zdejmowanie kake oraz muneate powinno być możliwe do obserwacji od strony kamizy. Jeśli rękawica leży na podłodze, to musi być umieszczona tak, by wewnętrzne zagłębienie na cięciwę (tsurumakura) nie było widoczne. Rękawiczka wewnętrzna (shitagake) musi być wyjęta z kake.

Wielce niegrzecznie jest pytać właściciela kake o wygląd i charakter wspomnianego zagłębienia na cięciwę. Jedynie nauczyciele mogą to robić.

Łuk (yumi) i strzały (ya), a także wszystkie inne akcesoria do kyudo nie mogą być używane, ani nawet dotykane przez inne osoby bez zgody ich właściciela. Niedozwolone jest przekraczanie lub nadepnięcie na strzałę, łuk lub rękawicę albo jakiekolwiek inny przedmiot (np. pojemniki giriko i fudeko). Wszystkie te rzeczy muszą być omijane. Należy odkładać je starannie tak, żeby nie przeszkadzały innym.

Istotną częścią etykiety dojo jest dbanie o swój sprzęt i utrzymywanie go w dobrym stanie – jest to wyraz pewnego rodzaju uprzejmości i uważności wobec samego siebie i przyborów, z którymi pracujesz.

Podczas zajęć każdy jest odpowiedzialny za przynoszenie strzał (prowadzący zajęcia są z tego zwolnieni, gdy są zajęci nauczaniem i udzielaniem wskazówek). Aby to zrobić, należy ustawić się na linii honza (linia bazowa, linia przygotowania). Uwaga! Nie wolno wchodzić do strefy pomiędzy linią honza a linią shai (linia strzelania)! Jeśli czekają tam osoby, to nie można już podchodzić do shai. Poprzez dwukrotne klaśnięcie w dłonie yatori sygnalizują gotowość do zebrania strzał. Wtedy nie wolno już podnosić łuków do uchiokoshi. Tylko osoby, które już podniosły i naciągnęły wstępnie łuk (hikiwake) mogą wystrzelić strzałę. Wszyscy pozostali wracają do pozycji dozukuri (prawa ręka na biodrze). Instruktor – lub inna osoba, która pomaga w zajęciach, gdy nauczyciel jest na przykład zajęty udzielaniem wskazówek – sygnalizuje yatori komendą onegai shimas(u) (proszę) zezwolenie na przyniesienie strzał.  Grupa yatori ze względów bezpieczeństwa musi poczekać na ten sygnał przed wejściem w strefę ostrzału (azuchi). Po zebraniu strzał i ponownym przekroczeniu linii shai przez grupę, ostatni yatori (lub instruktor) daje sygnał zawołaniem dozo (proszę), oznajmiając, że strzelanie jest ponownie dozwolone. Pojedyncze strzały (ale tylko te!) leżące w poprzek przed mato na yamichi (plac przed azuchi) są natychmiast zbierane (oczywiście po uprzednim przerwaniu sesji strzelania), aby zapobiec ich postrzeleniu i uszkodzeniu. Yatori powinni zawsze chodzić szybko, ale w żadnym wypadku biegać!

Podczas strzelania w formie sharei (rodzaj strzelania grupowego), pierwszy strzelec (omae – prowadzący) jest odpowiedzialny za zbieranie i przyniesienie strzał całej grupy. Aby zagwarantować spokojny przebieg ćwiczeń i nie zakłócać koncentracji innych uczestników zajęć, w tym przypadku nie klaszcze się.

Zawsze wchodzi się na linię strzału (shai) z dwiema strzałami. Ma to na celu zapobieżenie szybkiemu wystrzeleniu kolejnej strzały przed yatori (zbieraniem strzał), ponieważ utrudniłoby to płynność zajęć i ogólną koncentrację w dojo. Początkujący, którzy nie opanowali jeszcze techniki strzelania z dwiema strzałami, są zwolnieni z tej zasady.

Zwyczajowo w Japonii ostatnia (z lewej strony) tarcza (ochi-mato) i stanowisko dla strzelca przed nią pozostają wolne i jest do dyspozycji nauczyciela. Wynika to z faktu, że instruktor z tego miejsca ma najlepszy widok na innych strzelających. Ta zasada nie musi być zawsze stosowana podczas treningu, ale musi być przestrzegana podczas seminarium z gośćmi i nauczycielami z zewnątrz.

Czekając na linii honzy po to, żeby podejść do shai, należy upewnić się, czy stojący z naszej lewej strony łucznik (kyujin) nie naciąga właśnie łuku (hikiwake). Aby nie zakłócać jego koncentracji, podchodzimy do shai dopiero po oddaniu strzału przez tego łucznika (po hanare).

Tachi to grupa strzelających, składająca się zwykle z 5 osób, które strzelają razem, wykonując formę zwaną sharei. Podczas nieformalnego treningu początkujący ze względów bezpieczeństwa zawsze strzelają do środkowych tarcz. Zaawansowani strzelają do zewnętrznych tarcz (omae-mato i ochi-mato). Zawsze rozwiesza się nieparzystą liczbę tarcz: 1, 3, 5 – a nawet, jeśli jest to konieczne z różnych powodów – 7. Patrząc od shai w kierunku tarcz, to najbardziej wysunięte na prawo mato jest pierwsze (omae-mato), a najbardziej z lewej strony umieszczone to numer pięć (ochi-mato).

Indywidualna pozycja strzelców w formie sharei jest określona przez ich stopnie w kyudo: osoba z najwyższym stopniem strzela do ochi-mato, osoba z drugim w kolejności stopniem pełni zawsze funkcję prowadzącego, czyli omae. Za nim znajdują się łucznicy z mniejszym doświadczeniem, ustawieni w taki sposób, że strzelec z najniższym stopniem stoi jako czwarty, czyli bezpośrednio przed strzelcem z najwyższym stopniem w tachi. Taki układ obowiązuje w wypadku hitote, czyli formalnego strzelania, np. na seminarium. Aby dać początkującym i średniozaawansowanym możliwość ćwiczenia wszystkich pozycji w tachi podczas regularnego treningu, instruktor może odstąpić od tej zasady.

Yawatashi to forma uroczystego strzelania, podczas którego strzelec (ite) ma dwóch asystentów (kaizoe). Podczas formalnych ceremonii ukłon ite i kaizoe jest wykonywany na linii zwanej sadamenoza (linia naprzeciw kamizy, będąca pod kątem prostym i pomiędzy honza i shai). Widzowie siadają w pozycji seiza w pobliżu kamizy. Jeśli dla kogoś jest to niemożliwe, np. z powodów zdrowotnych, należy usiąść np. w aiza, tj. ze skrzyżowanymi nogami, jednocześnie w taki sposób, aby podeszwy tabi siadającego nie były widoczne dla strzelającego. W każdym razie widzowie powinni wykazywać zainteresowanie ceremonią i zaangażowanie mentalne w to wydarzenie.

Jeśli mato się ześlizgnie lub przekręci, nie wolno do niego strzelać, ponieważ strzały mogą zostać uszkodzone. Mato należy natychmiast ponownie prawidłowo ustawić.

Poza nauczycielem lub instruktorem nikomu nie wolno poprawiać innych ćwiczących bez ich wyraźnej prośby. Komentowanie strzelania innych osób jest uważane za niegrzeczne. Instruktor może przekazać nauczanie i korygowanie zaawansowanym uczniom. Korekty dokonywane przez nauczyciela nie powinny kończyć się dyskusją na temat treści nauczania – dobrym zwyczajem jest podziękowanie nauczycielowi za poprawki i wdrożenie ich najlepiej, jak się potrafi.

Harmonia, koncentracja, szacunek i uprzejmość dla innych oraz uważność są – oprócz bezpieczeństwa – najwyższym priorytetem w kyudo. Brak równowagi wewnętrznej i nieporozumienia z innymi ludźmi nigdy nie mogą być omawiane w dojo w taki sposób, żeby przeszkadzało to w praktyce kyudo. Tylko sprawy bezpośrednio powiązane z łucznictwem powinny być poruszane w dojo. Rozmowy te muszą być zawsze prowadzone cicho i spokojnie: za wszelką cenę należy unikać podnoszenia głosu. Trzeba unikać rozmów telefonicznych!

Jeśli w dojo brakuje miejsca, należy zachować szczególną ostrożność. Z tego względu na salę można zabrać ze sobą tylko sprzęt niezbędny do ćwiczeń, m.in. należy unikać dużych walizek i toreb.

Niezbędne prace, np. naprawa środkowego odcinka cięciwy, (nakajikake), powinny być wykonywane poza shajo (obszar, z której odbywa się strzelanie). Najlepiej stanąć twarzą do tylnej ściany dojo i wykonać te prace w taki sposób, aby nie przeszkadzać innym ćwiczącym w ich zajęciach.

Ogólnie rzecz biorąc, nie wolno jeść, pić ani palić w dojo. Nie wolno uczestniczyć w zajęciach będąc pod wpływem alkoholu lub jakichkolwiek środków odurzających.

Odwiedzając inne dojo lub wydarzenie zewnętrzne, należy pamiętać, że reprezentujemy nie tylko siebie, ale również nasze dojo. Powinniśmy zachowywać się w odpowiedni sposób.