Kluczowy gest cz.3

Kluczowy gest cz.3

W ostatniej części opowieści o japońskich ukłonach – wyjdziemy troszkę poza kyudo.

Budo

Ojigi (czyli ukłon) jest tylko jednym z wielu elementów dużego systemu reiho, nierozerwalnie związanego ze sztukami walki. Jest nawet powiedzenie (przypisywane Gichinowi Funakoshi – „ojcu” współczesnego karate): Rei ni hajimari rei ni owaru 礼に始まり礼に終わる (wszystko zaczyna się od rei i kończy na rei). Spotkamy się z nim (a przynajmniej powinniśmy) w każdym dojo.

Uprzejmość, której jednym z podstawowych wyrazów jest odpowiedni ukłon, jest podstawową ideą sztuk walki. Jeśli nie masz z kim ćwiczyć, niewiele zdziałasz. Musisz więc szanować swoich nauczycieli i wszystkich, z którymi trenujesz, niezależnie od tego, czy są starsi, młodsi, bardziej doświadczeni czy mniej.

Jigoro Kano, twórca judo, mawiał: „Duch rei jest czymś więcej niż tylko sposobem na łączenie się ludzi ze sobą, służy jako system do zachowania porządku społecznego, a reiho (etykieta) to protokoły, które go reprezentują.” W przesłaniu Kodokan (najstarszej szkoły judo) znajdziemy taki zapis:

Po każdym ukłonie zastanów się, w jakim duchu został wykonany. Starajmy się robić poprawne i grzeczne rei, pełne szczerości. Z pierwszym rei w praktyce judo, ty i twój przeciwnik stajecie się partnerami, a wyrażone powitanie oznacza: „Zacznijmy wspólnie udoskonalać się poprzez ten trening”. Rei na koniec praktyki jest wyrazem wdzięczności: „Dziękuję, że jesteś moim partnerem”.

W kyudo nie mamy wprawdzie bezpośredniego, fizycznego kontaktu z przeciwnikiem. Ale Kyudo Manual wyraźnie objaśnia, że ukłon to nie jest wyłącznie fizyczny gest. Powinien wiązać się z odpowiednimi emocjami.

Inny wielki hanshi, legendarny kendoka z czasów Dai Nippon Butokukai, Takaharu Naitō 内藤高治, współtwórca rozpowszechnionej potem na cała Japonię etykiety kendo ustalił:

„Trzy [godne uwagi] punkty (sansetsu 三節) to:
1. Szacunek dla przodków [twórców, mistrzów] sztuk walki,
2. Szacunek dla nauczyciela,
3. Szacunek między uczniami.”

Jeśli nie ma szacunku na treningu lub zawodach, będzie to tylko przemoc.

W innych sztukach walki, lub nawet różnych szkołach posługujących się tą samą bronią, etykieta może się nieco różnić. Np. w szkołach miecza istnieje specjalny ukłon (to-rei 刀礼) właśnie do miecza. Zazwyczaj inaczej również posługuje się rękoma (najpierw przy ukłonie opuszczana jest lewa, a potem prawa, a przy wyproście wraca najpierw prawa). Dość często również zdarza się utrzymywanie kontaktu wzrokowego (traktując osobę naprzeciwko jako potencjalnego przeciwnika).

W kyudo uosobieniem wroga jest mato. Ale tylko w koryu (Honda-ryu, Heki-ryu) utrzymuje się kontakt wzrokowy z mato podczas ukłonu w jego kierunku.

Biznes

Odpowiednie maniery mogą bardzo ułatwić poruszanie się w sferze stosunków biznesowych (lub ogólnie ujmując – bardziej oficjalnych). Tutaj oprócz ukłonów bardzo ważnym elementem jest np. wymiana wizytówek (meishi 名刺), odpowiednie zajmowanie miejsc przy stole czy odpowiedniego doboru wyrażeń i gestów podczas spotkania.

Ale ukłon może dotyczyć w Japonii nawet pieczątek! ?

Nie wiem ile osób miało okazję obejrzeć jakieś japońskie dokumenty korporacyjne. Ale jeśli wam się to zdarzy – przyjrzyjcie się sposobowi postawienia osobistych pieczątek (inkan 印鑑, a w zasadzie w przypadku biznesu to kojinin 個人印 ). Można (szczególnie wśród kadry starszej stażem) spotkać się ze zwyczajem „kłaniania się” również za pomocą pieczątki! No i pieczątka powinna mieć wielkość stosowną do zajmowanego w hierarchii stanowiska (社長 shachō – prezes, 常務 jōmu – dyrektor, 部長 buchō – kierownik, 課長 kachō – szef sekcji, 担当 tantō – osoba odpowiedzialna).

Ukłony to nierozerwalna część szkolenia pracowników. Szczególnie w branżach, w których mają bezpośredni kontakt z gośćmi czy klientami (hotele, sklepy, restauracje). Czasem jest to tak restrykcyjne, że tworzone były specjalne przyrządy treningowe do ćwiczenia odpowiedniej głębokości ukłonu.

W wielu firmach możemy spotkać się z porannymi zebraniami (apelami) chōrei 朝礼, które kończą się zwyczajowo wspólnym ukłonem. Gdy będziecie mieli szansę podróżować jakimiś japońskimi liniami lotniczymi, to koniecznie poobserwujcie co się dzieje na stanowisku odpraw przez rozpoczęciem pracy.

Tips & tricks

Warto może wypunktować elementy prawidłowego ukłonu oraz te, których powinniśmy unikać.

  • przyjmij wyprostowaną, ale naturalną pozycję
  • uszy nad ramionami
  • dłonie na udach leciutko z przodu (naturalnie)
  • ramiona naturalnie (bez ściągania łopatek jak w pozycji na baczność)
  • dłonie jako przedłużenie przedramion
  • stopy równolegle do siebie, max 3 cm dla mężczyzn, kobiety – razem
  • nie trzymaj się za pośladki przy ukłonie
  • nie wypinaj pośladków przy ukłonie
  • nie zasłaniaj dłońmi łona (łączenie dłoni na stojąco)
  • podczas ukłonu ręce opadają swobodnie (ale dłonie zostają w kontakcie a udami)
  • trzeba tak stanąć, żeby nie zderzyć się głowami. Pilnuj „prywatnej” przestrzeni (około 1.5 -2 m)
  • nie kłaniaj się idąc. Stań, wykonaj ukłon i dopiero idź dalej.
  • nie kłaniaj się stojąc wyżej od rozmówcy (np. na schodach)

 

  • trzymaj łokcie zawsze przy ciele
  • podczas ruchu ręce przesuwają się naturalnie (synchronicznie) w tym samym czasie co korpus
  • nie odrywaj pośladków od stóp przy ukłonie w seiza
  • nie łącz dłoni na kolanach
  • przy powrocie dłonie cały czas płasko po podłodze, dopiero przy przejściu do shikenrei unoszą się nadgarstki
  • gosshurei nos powinien być dokładnie nad trójkątem utworzonym przez stykające się dłonie (nie wysuwać za daleko dłoni do przodu)
  • gosshurei kciuki są złączone z dłońmi (nie stykają się ze sobą)
  • jeśli siedzisz na krześle – wstań przed ukłonem

 

  • dłonie w kształcie „liścia bambusa” (malutkie „łódeczki”, palce złączone)
  • nie garb pleców
  • nie zginaj karku (szyi)
  • nie zadzieraj brody
  • osią ruchu są biodra
  • trzy oddechy (rei mi iki) 礼三息
  • ruch dostosowuj do oddechu, a nie odwrotnie (daje to synchronizację z drugą osobą)
  • stała szybkość ruchu w całym zakresie (niezależnie od głębokości)
  • przy powrocie zwracaj uwagę na prostą linię pleców (broda cały czas cofnięta)
  • kto się komu kłania? – osoba która zauważyła, powinna ukłonić się pierwsza – osoba młodsza, niższa stopniem powinna ukłonić się pierwsza
  • nie składaj dłoni jak do modlitwy (to tylko w gassho rei!)
  • nie kłaniaj się mówiąc. Najpierw powiedz (np. pozdrowienia), a dopiero gdy skończysz – ukłoń się
  • nie kłaniaj się okazując złość lub frustrację

 

 

To z pewnością nie jest wyczerpująca lista, ale myślę, że jeśli zapamiętacie tyle, to i tak będzie dobrze ?
Nie powinno być kłopotu ze wskazaniem, czemu poniższe przykłady są negatywne?

 

 

Warto też może uwypuklić różnice między „klasyką” Ogasawara a współczesnym kyudo (ANKF).

– inny ukłon dla kobiet (w sesshurei dłonie odwrócone palcami do tyłu)
– inny sposób siadania (mężczyźni – noga od kamizy do tyłu, kobiety – noga od shimozy do przodu i potem przejście do kiza/seiza)
– inny układ dłoni na udach (ANKF bardziej przy pachwinie, palce tworzą linie zbiegające się mniej więcej na linii kolan, Ogasawara – zupełnie naturalnie, palce tworzą raczej kąt ostry)

Warto pamiętać o tym, żeby przy wejściu kłaniać się dokładnie w kierunku kamizy (lub jej ousobienia). Przy ukłonie łuk i strzały nie powinny się poruszać (szczególnie wrażliwe są właśnie strzały, które znacznie trudniej kontrolować).

Jak ćwiczyć

Przede wszystkim: cierpliwie i systematycznie!

Ćwiczenie ojigi warto wykonywać w parach, bo trudno jest upilnować sporą ilość szczegółów nie obserwując tego z zewnątrz. Można też wykorzystać do obserwacji lustro albo nagrywać się.

Klika wypróbowanych ćwiczeń polecamy szczególnie.

  • Ze strzałą

    Wkładamy strzałę z tyłu keikogi. Stajemy prosto (tył głowy dotyka do strzały). Kłaniamy się tak, żeby strzała była w stałym kontakcie z głową. Możecie zobaczyć jak to wygląda.

  • Ręce z tyłu

    Na stojąco lub siedząco łączymy za plecami opuszczone dłonie i kłaniamy się w takim układzie. Pomaga to utrzymać proste plecy.

  • Przed lustrem

    Kontrolując się w lustrze (lub pod kierunkiem obserwatora) kłaniamy się kolejno co ok. 150, zapamiętując każdą pozycję (napięcie mięśni).

  • W parach

    Ćwicząc w parach kłaniamy się synchronizując oddechy (robiąc w tym samym czasie ukłony różnej głębokości).

  • Przy ścianie

    Stajemy tyłem do ściany, pięty przy ścianie. Próbujemy ukłonić się i utrzymać jak najgłębiej bez utraty równowagi (przy ścianie nie da się wypiąć pośladków!).

Na zakończenie

Czy ceremonialny ukłon to nie relikt podziałów klasowych? Może ta opinia nie przysporzy mi popularności, ale budo nigdy nie było i raczej nie będzie demokracją. Cały system opiera się na tym, że ktoś (sensei, sempai) był przed nami, że nasi nauczyciele mieli swoich nauczycieli, że są starsi i młodsi, o wyższych i niższych stopniach (i teoretycznie umiejętnościach).

Pewnie spotkaliście się z pojęciami tatemae 建前 i honme 本音 ? W Japonii honme odnosi się do prawdziwych uczuć i pragnień danej osoby, a tatemae do zachowań i opinii, które wyraża się publicznie. Kłanianie się jest dla Japończyków swoistą „tarczą” podczas spotkań. Ale okazywanie szacunku nie powinno być wymuszane. Jeśli jest szczere i wyraża nasze dobre intencje – sprawia zadowolenie obu stronom. Więc zdecydowanie warto kultywować tą umiejętność i stosować na co dzień.

Zatem pamiętajmy o haśle „Elegancja i godność”! I aby przed ukłonem nawiązać na chwilkę kontakt wzrokowy z drugą stroną.

A żeby nie było zbyt poważnie, to na koniec koniecznie obejrzyjcie ten film.

Kłaniamy się nisko! I oczywiście – zapraszamy na wspólne keiko reiho Ogasawara-ryu.

Comments are closed.