Starsze pokolenie do dziś pewnie pamięta gigantyczne fale popularności karate i kung-fu po „Wejściu smoka” z Brucem Lee czy aikido po kilku filmach ze Stevenem Seagalem. Byli jeszcze Jean-Claude Van Damme, Chuck Norris i kilku innych, dzięki którym bez wątpienia sztuki walki stały się udziałem niejednego życiorysu. A czy w kyudo też były takie przypadki? Niestety niewiele. I do tego chyba wyłącznie po japońsku.
Kyudową filmografię wypada zacząć od klasyki. Nakręcony w 1945 roku, czarno-biały film „Sanjusangendo Toshiya Monogatari” 三十三間堂・通し矢物語 w reżyserii Mikio Naruse przedstawia historię młodego samuraja, który postanawia pobić wyśrubowany łuczniczy rekord. Jedyny tego typu film Naruse, dość mocno krytykowany, z pewnością (ze względu na czas w którym powstawał) z elementami propagandowymi, w zasadzie w zupełnie męskiej obsadzie, ale jednak „na temat”, więc warto poszukać możliwości obejrzenia. A dla tych, którzy nie znajdą – zostaje dokładniejsza recenzja.
Sanjusangendo Toshiya Monogatari
1980 Aiko 16-latka
„1980 Aiko 16-latka” アイコ十六歳 z 1983 roku (reż. Akiyoshi Imazeki) to już typowa, współczesna młodzieżowa drama o nastolatce uczęszczającej do liceum w Nagoi i trenującej kyudo. Jest oczywiście konflikt z klubową koleżanką (o chłopaka), ale również sporo kyudowych scen. Rok później powstała jeszcze kontynuacja pod tytułem Aiko 17-latka. Yasuko Tomita grająca główną rolę została wybrana spośród 127.000 ! kandydatek. Film kręcono na podstawie powieści o tym samym tytule, ale po sukcesie filmu powstała również manga.
„Księżyc świeci na zimowym niebie” 冬空に月は輝く- film z 2004 roku. Zaczyna się ciekawie – główna bohaterka Hanako cierpi (jak sporo z nas…) na hayake. Co zrobić, żeby kai było odpowiednio długie? Na podstawie scenariusza, który Naoko Adachi wysłała na konkurs organizowany przez Fuji TV.
Księżyc świeci na zimowym niebie
Tsurune
„Tsurune” ツルネ -風舞高校弓道部- to ewidentny przebój z 2018 roku. Trzynastoodcinkowa animacja w reżyserii Takuya Yamamura na podstawie powieści Ayano Kotoko została wyprodukowana w Kyoto Animation. To samo studio, które 18.07.2019 stało się ofiarą tragicznego pożaru (podpalenia), w wyniku którego śmierć poniosło 36 osób, a 33 zostały ranne ☹.
Premiera serii miała się odbyć 15.10.2018. Ale ze względu na przejście tajfunu, który uszkodził część infrastruktury nadawczej, przesunięto ją o tydzień. Fajna muzyka, różne gadżeciki i całkiem wiernie oddane kyudowe detale. Jednym słowem – dobra robota. Warto zajrzeć na dedykowaną stronę.
Kaichuu
„Kaichuu!” カイチュー！- kolejna animacja na podstawie 12-odcinkowego komiksu pod tym samym tytułem. Akcja rozgrywa się w prefekturze Kanagawa i tamtejszych szkołach. Oczywiście z klubami kyudo i problemami toczącymi się wokół turniejów.
No i wreszcie film, którego tytuł dość trudno przetłumaczyć – „Ukłoń się i pocałuj” 一礼して、キス. Dość typowa historia młodzieżowej miłości, osadzona w realiach klubu kyudo. Film powstał w 2017 roku na bazie bardzo popularnego komiksu o tym samym tytule (sprzedało się ponad milion egzemplarzy). Dla mnie dość wyjątkowy, bo miałem okazję poznać głównego bohatera, który do roli w filmie przygotowywał się w kyudojo rodziny Ogasawara. Nobuki Nakao zdał zresztą później egzamin na shodan, ale nie wiem czy kontynuuje naukę. Na pamiątkę mam plakat z autografem ? W necie mnóstwo materiałów o produkcji, ale jest też dedykowana strona.
Issha rei - kisu
Heavy Mental
Jest też polski akcent (Adam – dzięki za podpowiedź)! „Heavy Mental” to opowieść o bezrobotnym aktorze Mariuszu, który dostaje (niezbyt odkrywczo) propozycję poderwania dziewczyny dla kogoś innego. Film ukazał się w 2015 roku, ale chyba nie odniósł wielkiego sukcesu. Pewnie dlatego, że proporcje seks-kyudo były niezbyt wyważone 🙂 A za konsultacje (w dziedzinie kyudo oczywiście!) odpowiadali: Witold Rychłowski, Michał Mazurek i Andrzej Pindur.
Kyudowe epizody
Teraz kilka przykładów z kyudo w tzw. roli drugoplanowej. Znam przykłady z życia, że osoby wybierały się na film na podstawie jednego fotosu (na którym była interesująca scena np. z nagim biustem 😉 ), po czym okazywało się, że scena stanowiła 0.1% czasu…
„Nauczycielu! Czy mogę się zakochać?” 先生！ 、、、好きになってもいいですか？– kolejny film z życia nastolatków na podstawie mangi „Sensei!”. Kyudowe elementy w filmie mocno zmarginalizowane (w mandze są wiodącym elementem).
Sensei!
„5 cm na sekundę” 秒速5センチメートル – bardzo ładnie zrealizowana animacja Makoto Shinkai (w zasadzie część trylogii o wspólnym wątku – pozostałe dwie to „Ekstrakt z kwiatu wiśni” i „Kosmonauta”). Ale kyudo tylko w urywkach.
5 cm na sekundę
„Dziewczyna która zatrzymuje czas” 時をかける少女 to któraś kolejna wersja historii o podróżowaniu w czasie (tym razem po wąchaniu – ale lawendy ?). Również w kyudowymi migawkami. Doczekał się kilku wersji, również anime.
Dziewczyna która zatrzymuje czas
Kino samurajskie
Scen z japońskimi łukami oczywiście nie brakuje w kinie samurajskim. Ale wbrew pozorom wcale nie aż tak często można obejrzeć dobrą akcję z łukiem. Znacznie częściej wojownicy posługują się mieczem. Zatem lista (przynajmniej na dziś) nie będzie imponująca. Dzięki Markowi dodałem kolejne tytuły, ale ciągle (biorąc pod uwagę statystykę) – sceny z mieczami zdecydowanie górują 🙁
Tron we krwi
Ostatni samuraj
13 zabójców
Siedmiu samurajów
Ran
Ostatnia księżniczka
Filmy dokumentalne
Sporo zostało nakręconych filmów (lub programów) na temat kyudo. Opowiadają o historii, porównują yumi z lonbowem, odnoszą się do duchowej strony. Warto po nie sięgać jako uzupełnienie lektury. Poniżej wybrane przykłady, które można polecić.
„One shot, one life” to historia siedemnastego podejścia do egzaminu kyudo. Jazda obowiązkowa dla każdego kto zajmuje się japońskim łukiem. Z ważnym przesłaniem. Zresztą inne filmy zrealizowane przez Empty Mind również godne polecenia.
Liam O’Brien (zm. 29.08.2015) był jednym z pionierów europejskiego kyudo. To właśnie dzięki niemu mamy angielską wersję “Kyudo Manual”. W filmie pokazana jest historia jednej z jego podróży do Japonii po nowy łuk i kolejne podejście do egzaminu.
„Samurai Sprit” to seria programów NHK, w której Nicholas Pettas odwiedza kolejno różnego rodzaju dojo, przybliżając widzom kolejne rodzaje budo. W odcinku o kyudo legendarne sceny badania fal mózgowych Senseia Sakumy i strzelanie w ciemności Senseia Ishikawy.
„Japanology” to fenomenalna seria realizowana również przez NHK od 2004 roku. Oczywiście jest też odcinek o kyudo z 2008 roku!
„Drzwi do jutra” 明日への扉 to kolejna seria, tym razem na Discovery Channel, realizowana przez AT Home w której pokazywani są japońscy rzemieślnicy. Muhehiro Shibata (cesarski yumishi z Kyoto), więc oczywiście opowieść o yumi.
„Droga łuku” to film Johna Wate (warto sięgnąć po inne, np. poświęcony kobietom „Samurai Warrior Queens”), w którym zobaczycie kilka znanych twarzy 🙂
Osobowości
Dla popularyzacji kyudo można również wykorzystać jakieś słynne osoby. Co jakiś czas w japońskiej TV można zobaczyć program, w którym aktorzy, komicy, piosenkarki czy zawodnicy sumo mają za zadanie wypuścić strzałę z yumi i przekonać siebie i widzów, że nie jest to wcale takie proste jak wygląda, ale jednocześnie – możliwe do opanowania, zdrowe i ciekawe. Takie akcje z pewnością powodują zaciekawienie, a młodzież wzorem swoich idoli też chce spróbować… My też robimy co możemy 🙂
Kim jest Paul Pogba nie trzeba przypominać fanom piłki kopanej, ale dla reszty: reprezentant Francji , czołowy zawodnik Manchester United. Zobaczcie jaki fajny challenge zrobiono podczas jego wizyty w Japonii.
Yuna Taira w Polsce nie jest pewnie znana, ale w Japonii to celebrytka. Więc jej challange oglądały rzesze widzów.
A skoro w zajawce pojawił się Mistrz Miyagi to na koniec kilka jego “złotych myśli” (całkiem na poważnie!)
- Walk left, safe. Walk right, safe. Walk in the middle, you get squished like a grape.
- [Driver’s] License never replace eye, ear and brain.
- Trust [the] quality of what you know, not [the] quantity.
- We make sacred pact. I promise teach karate to you, you promise learn. I say, you do, no questions.
- No such thing as bad student, only bad teacher.
- Learn balance Daniel san… Wax-on… Wax-off.
No to w takim razie – miłego oglądania! No i oczywiście dajcie znać jeśli powinniśmy coś do tej filmowej listy dodać.