Można powiedzieć, że reisha kei 礼射系 i busha kei 武射系 są to swego rodzaju sub-style i “linie genealogiczne” kyudo. Reisha kei jest to linia wywodząca się z dworu cesarskiego, strzelania ceremonialnego i łucznictwa konnego, natomiast busha kei pochodzi z pola walki i łucznictwa bojowego pieszego. Ma to swoje odzwierciedlenie w starych szkołach – Ogasawara-ryu jako szkoła dworska i związana z łucznictwem konnym praktykuje formę reisha rei, natomiast Heki-ryu jako szkoły bojowe – busha kei.

Pewne różnice między oboma formami są zauważalne już na pierwszy rzut oka.

O tym, czy łucznik jest reisha czy busha kei świadczy już sposób, w jaki trzyma strzały. W obu przypadkach strzały trzymamy w prawej ręce. Łucznik reisha kei trzyma strzały tak, że z dłoni wystaje grot (yanone) razem z ok. 10 cm strzały (mniej więcej na długość pięści, czyli do pierwszego kolanka strzały bambusowej – itsukebushi). Odsłonięty grot przedstawia nasze pokojowe nastawienie – potencjalny przeciwnik widzi co mamy w rękach. Łucznik busha kei trzyma strzały tak, że groty są schowane w dłoni. Na polu bitwy przeciwnik nie widział wtedy czym będziemy strzelać i jakie mamy zamiary (o rodzajach grotów – yanone możecie przeczytać w osobnym artykule). Ta teoria może wydać się nieco naciągana, biorąc pod uwagę wielkość i ostrość niektórych bojowych grotów (np. karimata lub hirane). W łucznictwie ceremonialnym używa się za to strzał z dużymi „gwizdkami” zamiast grotów (kaburaya), co w ogóle uniemożliwiało schowanie ich w dłoni więc wysunięcie było jedynym wyjściem.

Rozstawienie stóp jest kolejnym elementem, który odróżnia obie formy. W obu przypadkach ashibumi ma ten sam kształt – stopy są rozstawione pod kątem 60 stopni, a odległość między dużymi paluchami u stóp to nasza yazuka (długość naszej strzały i jednocześnie naszego naciągu w kai).

• Ashibumi na jeden krok issoku ashibumi 一足 足踏 – reisha kei
  Odstawiamy lewą stopę w stronę tarczy, następnie (parząc na tarczę – nie pod nogi) dostawiamy do niej prawą stopę i rozsuwamy ją w prawą stronę płynnym ruchem przypominającym rozkładanie wachlarza.
• Na dwa kroki nisoku ashibumi 二足 足踏 – busha kei
  Odstawiamy lewą stopę w stronę tarczy, następnie patrząc pod nogi odstawiamy drugą stopę w prawo na właściwą pozycję.

Przyglądając się wersji issoku na pierwszy rzut oka trudno powiedzieć, że to jeden krok (bo przecież najpierw odstawiamy lewą stopę, potem dostawiamy prawą i dopiero odstawiamy prawą na właściwe miejsce, więc jak nic wychodzi trzy a nie jeden. Ale temat wyjaśnia się jeśli wrócimy do korzeni (czyli Ogasawara-ryu) i zobaczymy jak wygląda to w oryginale (bez przetworzenia do formy modern). Pokażemy tym, którzy wpadną do nas na trening?. Poniżej jednak ilustracja z “Kyudo Manual”.

Zakładanie strzały na łuk jest bezpośrednio związane ze sposobem trzymania strzały w ręku.

W przypadku reisha kei wystaje nam z dłoni ok. 10 cm strzały. Dzięki temu po podniesieniu łuku, załadowaniu strzały i przechwyceniu jej lewą ręką, możemy od razu złapać za jej koniec (hazu) i dopchnąć ją na właściwą pozycje w celu założenia na cięciwę.

W przypadku busha kei grot jest schowany. Po załadowaniu strzały, by założyć ją na cięciwę najpierw łapiemy w połowie jej długości i dopychamy w stronę cięciwy (mniej więcej 10 cm, czyli taką odległość ile strzały wystaje z ręki łucznika reisha kei). Dopiero po tym jesteśmy w stanie sięgnąć do końca strzały i złapać za hazu.

Różnice w zakładaniu strzały na cięciwę -należy brać też pod uwagę przy wykonywaniu form taihai, gdy w tachi (grupie łuczników) mamy mieszany skład (reisha i busha).

Istnieje również kilka różnic mniej zauważalnych na pierwszy rzut oka.

W przypadku kyudo łucznik najczęściej strzela mając w ręku parę strzał (hitote 一手).  Pierwsza  (haya) jest założona na cięciwę, a druga (otoya) czekając na swoją kolej jest chwilowo włożona między palce ręki, która trzyma łuk. Łucznik reisha kei trzyma otoya między serdecznym a małym palcem (wyłącznie kostkami palców obejmujących łuk), natomiast łucznik busha kei miedzy środkowym a serdecznym (palec środkowy trzyma otoya z góry tak jak palec wskazujący trzyma haya).

Różnica wynika prawdopodobnie (jak wiele elementów w busha) z powodów praktycznych. Łatwiej jest stabilnie trzymać strzałę za pomocą palca środkowego obejmującego strzałę.

W przypadku wykonywania bardziej zaawansowanych form taihai lub, gdy w zwykłym taihai bierze udział łucznik, który nie klęka (forma rissha), po wystrzeleniu pierwszej strzały należy się wycofać na honza (linię oczekiwania). By się wycofać stojąc w ashibumi, najpierw musimy wykonać zwrot o 90 stopni, tak, by być twarzą w stronę tarczy. Możemy tutaj zaobserwować dwa sposoby wykonywania zwrotu. Łucznik reisha kei obróci się na obu stopach – pozostając w rozkroku, następnie dosunie stopę, która jest z przodu (lewą) do tylnej (prawej). Łucznik busha kei najpierw przesunie prawą stopę do środka jednocześnie ją obracając o 90 stopni, następnie dosunie do niej lewą stopę. Ciekawe jest to, że po wykonaniu zwrotu łucznik reisha kei znajdzie się przed linią strzelania (shai), a łucznik busha kei znajdzie się dokładnie na tej linii. Należy to brać pod uwagę w obliczaniu ilości lub/i długości kroków, które musimy wykonać idąc do tyłu, by znaleźć się na honza.

Istnieją również widoczne różnice w wykonywaniu pewnych fragmentów hassetsu, które nie są postrzegane, jako odróżniające linię reisha kei od busha kei a raczej jako cechy poszczególnych szkół. Należy pamiętać, że poszczególne style miały inne zastosowanie praktyczne, używano ich w innych okolicznościach (otoczeniu) i innym ubraniu (zbroja vs. kimono)!

Zakładanie rękawicy na cięciwę. W przypadku ANKF (modern) kyudo – ujednoliconej formy, która powstała po drugiej wojnie, rękawicę zakładamy od razu w wyznaczone miejsce, łapiąc za cięciwę pod założoną na nią strzałą. W przypadku łuczników busha kei można jednak zaobserwować, że czasem zakładają oni torikake kilka(naście) centymetrów pod strzałą, następnie luzując nieznacznie uchwyt przesuwają dłoń w górę w odpowiednie miejsce, nie zmieniając już przy tym kształtu dłoni. Jest to sposób, który można zaobserwować u osób praktykujących stare szkoły busha kei (np. Honda-ryu, czy Heki-ryu).

W przypadku kyudo ANKF przyjmuje się, że podczas ładowania strzały (yatsugae), po dosunięciu strzały tak, że hazu znajduje się już blisko cięciwy, zakładamy strzałę na cięciwę (delikatnie przytrzymując cięciwę prawą dłonią i poruszając strzałą palcami lewej dłoni). W szkołach bojowych możemy spotkać sytuację odwrotną – strzała jest nieruchoma (blokowana lewą dłonią), a zakładamy cięciwę na hazu.

Być może wynika to z faktu, że robiąc yatsugae lewa dłoń była już od razu ustawiana w poprawnym tenouchi (nie było potrzeby osobnego tenouchi i habiki po zrobieniu torikake) z lewym palcem wskazującym ciągle trzymającym haya (Honda-ryu, Ogasawara-ryu)? A dodatkowo lewa dłoń nie zgniata (lub mniej zgniata) przy takim układzie pióra.

W przypadku reisha kei strzelając pierwszą strzałą (haya), drugą (otoya) trzymamy w prawej dłoni. W przypadku busha kei przeważnie otoya czeka na swoją kolej odłożona na podłogę lub oparta o hakamę lub nogę. Ale jak w przypadku zakładania strzały na cięciwę – jest to cecha poszczególnych szkół koryu (lub nawet form w ramach szkoły).

Formy busha kojarzą się również z shamen uchiokoshi, a formy reisha – z shomen. Można zaryzykować twierdzenie, że jeśli shamen – to na pewno busha. Ale twierdzenie odwrotne już nie jest prawdziwe. Nie zawsze busha kei oznacza shamen. Dzięki Honda Toshizane mamy z tym „zamieszanie” w Honda-ryu. Zatem busha kei to: wszystkie odłamy Heki-ryu, Yoshida-ryu, Honda-ryu. A reisha kei to: Ogasawara-ryu, Takeda-ryu.

W „Kyudo Manual” pojęcia busha i reisha pojawiają się tylko na stronach 95-96 w odniesieniu do roli kaizoe:

(1) In olden times, schools with a lineage that placed emphasis on ceremonial form (Reisha) used assistants. However, schools with a lineage that placed emphasis on martial techniques (Busha) were not accustomed to using any.

(2) In the Busha lineage, there were some schools who used what is called Hikae. This was not an assistant to the ceremony, but an archer held in reserve, ready with a bow and arrows, who had the duty to be an immediate replacement if there was an accident to the performing archer.

Kaizoe powinien upewnić się i pamiętać, czy ite jest busha czy reisha i w odpowiedni sposób oddać mu strzały. Jednak niezależnie od linii ite kaizoe zawsze trzyma i nosi strzały jak reisha.

Warto jeszcze zacytować wiele wyjaśniający fragment z Kyūrei Kyūhō Mondōshū 弓礼•弓法問答集 (tłumaczenie Carly J.Born) – zestawu pytań i odpowiedzi, swoistego uzupełnienia Kyudo Manual ANKF:

Q 80: Please explain reishakei and bushakei.
A: A long time ago, reishakei focused on ceremony while bushakei focused on technical methods. But as time has marched on it has come to be said that, “There is no sha that is divorced from shagi, and shagi devoid of rei is not kyudo. True kyudo (shin no kyudo) is equipped with skill and ceremony (rei) to become a unified sha.” The Zen Nihon Kyudo Renmei (All Nippon Kyudo Federation) has incorporated the excellent points from various ryūha that have been passed down from old, and put it together into an essential single method in the kyōhon which we offer to distribute as a standard for shooting practice. It is anticipated that the technical research and special study from the ryūha with long histories will continue more still. It does not matter if you do reishakei or bushakei as long as you use the methods outlined here in this book at this time. However, consistency is desirable, and so their movements are noted in the chart below. Yugamae, uchiokoshi, and hikiwake each have their own reishakei or bushakei style.

	Reishakei	Bushakei
Holding the ya	Hold the itsukebushi	Hold by hiding the tip
Yatsugae	Push ya in one motion	Push ya in two motions
Carrying otoya [during yatsugae]	Between the ring & small fingers	Between middle & ring fingers
Yatsugae	Open in one step	Open in two steps
Closing ashibumi	Close in one step	Close in two steps

Wybierając formę, jaką chcemy praktykować kierujemy się różnymi czynnikami. Czasem wygodą, czasem tym, że nasi koledzy robią tak, a nie inaczej. Czasem jest to związane ze szkołą, którą praktykujemy (oprócz ANKF kyudo). Istnieje tutaj swego rodzaju dowolność, ale jedno jest pewne – nie można mieszać form. Wybierając jedną musimy być konsekwentni i wszystkie czynności wykonywać jak reisha kei lub busha kei. Polecamy natomiast, jak już zdecydujecie się na jedno, raz na jakiś czas spróbować drugiej formy. Zobaczycie wtedy co się stanie i jak dużą rolę w kyudo mają przyzwyczajenia.