W cytowanym powiedzeniu jest drobny haczyk: pierwszy wyraz (medice, czyli lekarz). Sytuuje nas w pozycji osoby, która wie co robi, potrafi postawić diagnozę i zaproponować kurację, dobierając odpowiednie środki zaradcze.

Czy ta kuracja okaże się skuteczna – to już dyskusyjne. Niektóre elementy są relatywnie proste do poprawy i łatwe do zauważenia (np. prawidłowe ustawienie kierunku ashibumi). Ale większość niebezpiecznie zbliża się do magii i metafizyki. Musimy pamiętać, że na całość naszego strzelania ma wpływ kilka elementów (san mi ittai). A one wpływają na siebie.

Nasze ciało ma zdolność przystosowywania i potrafi bez naszej świadomości naprawiać pewne błędy. Ale zwykle ta korekta to inny błąd (niwelujący ten zasadniczy).

Najlepszym sposobem „leczenia” jest usuwanie przyczyn, a nie naprawianie skutków. Wymaga to bardzo wprawnego oka i dużego doświadczenia, żeby (w relatywnie krótkim czasie) dojść do sedna problemu (czyli często, wzmiankowanego już, nieprawidłowego ashibumi ?).

Zawsze zachęcamy do tego, żeby kyudo ćwiczyć w grupie i pod okiem instruktora. Z wielu powodów (choćby bezpieczeństwa) jest to najlepsze. Jednak nie zawsze mamy takie możliwości. Czy w takim razie powinniśmy zrezygnować ze strzelania? Hmmm…

Jeśli nie jesteśmy czegoś pewni to powtarzanie błędów może je utrwalić (i wówczas ich naprawa zajmie nieporównanie więcej czasu). Z drugiej strony powinniśmy eksperymentować, bo bez tego nie ma rozwoju. Ot, kolejny dylemat…

Jeśli już chcemy „leczyć się sami” to warto robić to bardziej świadomie. Trudno jest obserwować się podczas strzelania. Lustro rozwiązuje problem tylko częściowo, filmowanie też nie do końca, bo wiele elementów to procesy, napięcia czy siły wewnętrzne, których nie widać na zdjęciu ani filmie.

Mawiamy, że „dobre strzelanie to dobre trafianie”. Jeśli wszystko zrobimy dobrze (nie popełnimy błędów), to na pewno trafimy. Pomińmy na chwilę problem, że nieprawdziwe jest twierdzenie odwrotne („jeśli trafiłem to znaczy, że wszystko zrobiłem dobrze”).

Miejsce uderzenia strzały (nie zawsze trafienia) jest najprostszym indykatorem znacznej ilości problemów z którym możemy mieć do czynienia. Dużo o strzale mówi też dźwięk tsurune. Ale jest znacznie bardziej ulotny.

Zatem zostańmy przy analizie miejsca trafienia strzały (czyli yadokoro 矢所).

Będąc kiedyś w japońskim kyudojo, znalazłem na ścianie oprawioną powyższą tabelkę, w której wymieniono najczęstsze przypadki nie trafiania i główne przyczyny powodujące takie efekty. Wyjaśnienia są dość lakoniczne (więc pewnie i tak wymagają konsultacji), ale na początek coś już jest ?
Może wspólnymi siłami uda się to jakoś wyjaśnić?

Czyż nie przypomina to trochę tekstów z „Mokuroku” albo podobnych starych tekstów? Były napisane tak, że tylko osoba wtajemniczona wiedziała o co chodzi.

Wersję tabelki do druku znajdziecie tutaj.

Są jeszcze trzy znane mi źródła podobnych informacji zawarte w książkach.

W Kyudo są dwa rodzaje błędów: (1) błędy natury fizycznej i (2) braki w koncentracji, w uważności w odniesieniu do siebie – innymi słowy, błędy natury mentalnej. Oba rodzaje wynikają głównie z braku prawidłowej praktyki, czyli ćwiczenia bez wymaganej uwagi (pilności). Najlepszym antidotum na wszelkiego rodzaju błędy jest konsekwentne i gruntowne ćwiczenie podstawowej techniki. Powrót do podstaw techniki po zauważeniu błędów doprowadzi z pewnością do upragnionego sukcesu. W praktyce może to oznaczać konieczność cofnięcia się i ponownego rozpoczęcia od początku – konieczność ponownego powtórzenia etapów ćwiczeń kolejno jeden po drugim.

Tak więc, na przykład, jeśli łucznik zaczyna odczuwać strach przed strzałem podczas używania łuku i strzały, dobrym pomysłem jest powtórzenie tego procesu ponownie z gomuyumi (gumowym łukiem do ćwiczeń). Również w przypadku wystąpienia błędów w naciągnięciu łuku, dobrze jest powtórzyć ten proces kilka razy z gomuyumi lub tylko z łukiem, bez strzały i rękawicy, aż błąd zostanie wyeliminowany.

„Być wolnym od nieufności” (kyoshin tankei ) to duch, w jakim należy pracować nad poprawianiem swoich błędów.
[JS] Kyoshin tankei 虚心坦懐 to tradycyjny czteroznakowiec, który chyba lepiej tłumaczyć jako „z otwartym i spokojnym umysłem; bez z góry przyjętych założeń”.

Ten rozdział i lista typowych błędów mają na celu pomóc nam rozpoznać błędy i odpowiednio sobie z nimi poradzić.

Często rezultat nieudanych strzałów różnych łuczników może być identyczny, ale w każdym przypadku trzeba sprawdzić, czy u źródła tych zdarzeń nie leżą różne przyczyny. Z tego powodu analiza błędów jest bardzo trudnym, ale ważnym aspektem treningu kyudo. Najwyższą sztuką trenera jest poprawne rozpoznawanie błędów strzeleckich i pomaganie uczniom w znalezieniu właściwej drogi do rozwiązania ich problemów. Ponownie zwracamy uwagę, że zbyt ogólna, powierzchowna korekta z reguły przynosi efekt przeciwny do zamierzonego. Japońskie powiedzenie na ten temat mówi nam, co następuje: Jeśli za bardzo wyprostujesz krowie rogi to zdechnie („Tsuno o tamete ushio korosu” 角を矯めて牛を殺)

Jeśli korekt jest za dużo lub są niedokładne, a analiza jest nieprecyzyjna, całkiem możliwe, że błędy strzeleckie będą się pogłębiać lub pojawią się nowe. Z tego powodu rozróżniamy pojedyncze błędy oraz serie lub łańcuchy błędów.

Przyglądając się uważnie łucznikowi, można zauważyć, że błędy często mają zupełnie inne przyczyny. Aby naprawdę móc mu pomóc, trener musi wrócić do [pierwotnej] przyczyny i zobaczyć, który błędny ruch oddziałuje i wpływa na wynik. O wiele łatwiej naprawić wyizolowany błąd.

Przy dokonywaniu korekt musimy również wziąć pod uwagę, czy błąd powstał chwilowo, na przykład w wyniku problemów z warunkami zewnętrznymi, takimi jak długotrwała przerwa w praktyce lub choroba, czy też błąd ma swoje korzenie w nastawieniu psychicznym łucznika.

Poniższy przykład pokazuje, jak trudno naprawdę efektywnie pracować nad błędem.

W 1957 r. Sensei lnagaki wygrał Tenranjiai (天覧試合 zawody odbywające się w obecności Cesarza). Podczas tych zawodów wyraźnie czuł nieprzyjemne uczucie w prawej ręce i doszedł do wniosku, że to musi być wynik błędu, aczkolwiek niewielkiego. Potem przez lata próbował wyśledzić źródło tego problemu, i nawet korzystał z pomocy technicznych, takich jak szybkie kamery, aby spróbować zlokalizować przyczynę. Po mniej więcej trzynastu latach, kiedy opowiadał swojemu nauczycielowi o swoich wysiłkach, ten powiedział mu: „Tak, masz rację, trochę się to poprawiło”. Na to „trochę lepiej” trzeba było czekać trzynaście lat. To pokazuje, jak trudno walczyć z błędem z realną skutecznością. Aby właściwie radzić sobie z błędami w strzelaniu, bez względu na ich rodzaj, zawsze potrzebna jest silna wola, bo bez niej łatwo traci się czujność i szybko wraca się do starych wzorców.

Skąd w ogóle biorą się błędy strzeleckie? Z reguły początkujący jest właściwie instruowany w podstawowej technice przez zaawansowanego łucznika lub nauczyciela. I tak na początek łucznik popełnia stosunkowo mało błędów i chętnie dokonuje poprawek Ale jeśli trenuje przez jakiś czas sam i strzela samodzielnie do makiwary lub mato, to właśnie w tej fazie łatwo pojawiają się błędy. Oprócz tego zaawansowany łucznik z czasem buduje własną opinię o swoim strzelaniu i próbuje na własną rękę je zrozumieć, zinterpretować lub na nie wpłynąć. A ponieważ we wczesnych latach wszystko, co dotyczy prawidłowego strzelania, nie zostało jeszcze zrozumiane i urzeczywistnione, odstępstwa od podstawowej techniki są nieuniknione, a tym samym pojawiają się błędy.

Inną przyczyną jest ludzkie lenistwo. Ponieważ skłonność do wybierania pozornie najłatwiejszej i najwygodniejszej drogi tak jak gdzie indziej, istnieje i w kyudo, łatwo wkradają się błędy. W tym stanie przestaje się uważać na siebie i technikę, którą się wykonuje, a rezultat jest widoczny w wynikach strzałów.

Właściwa praktyka wymaga więc silnej woli i ciężkiej pracy nad sobą. Jeszcze raz podkreślmy, że błędów najlepiej unikać, ćwicząc podstawową technikę. Trzeba ćwiczyć z entuzjazmem początkującego (shoshin no kaere 初心にかえれ – dosł. wracać do podstaw). Kiedy inny łucznik wskazał ci błąd, powinieneś wykorzystać ten incydent, aby najpierw mentalnie zrozumieć błąd i jego przyczynę, a następnie podczas strzelania zwracać szczególną uwagę na swoją formę fizyczną i sposób, w jaki strzała leci.

Na kolejnych stronach przedstawiono poszczególne etapy hassetsu wraz z ich możliwymi błędami. Bez wątpienia można by wymienić jeszcze więcej błędów.

Poniższe wyliczenie jest reprezentatywnym wyborem błędów często pojawiających się w poszczególnych etapach.

Błędy są opisane niezależnie jako wyizolowane niedociągnięcia. Możliwy związek z wcześniejszymi błędami – to znaczy możliwy rozwój łańcuchów błędów – nie jest w ogóle, lub prawie nie jest poruszany.

Ponieważ błędy w strzelaniu zawsze wpływają na lot strzały, a co za tym idzie na wynik strzału, przy każdym błędzie podany zostanie typowy obraz wyników na tarczy. Opisy podane są z punktu widzenia łucznika w yugamae. Oznacza to, że kiedy mówimy, że strzała leci pod mato, oznacza to, że została wystrzelona za blisko. Jeśli w opisie wyniku strzału jest napisane, że strzała przelatuje nad mato, oznacza to, że strzał poleciał za wysoko. Pojęcie „strzała leci przed mato” oznacza, że strzała uderza na prawo od celu. Pojęcie „strzała idzie za mato” oznacza, że uderza z lewej strony celu.

Warto więc stosować kyudowe notatniki trafień, zapisując nie tylko O lub X, ale również miejsce uderzenia strzały. Wówczas będziemy mogli nie tylko zauważyć pewne trendy w naszym strzelaniu, ale również spróbować wyciągać jakieś wnioski, posiłkując się wiedzą ze wspomnianych książek.

A na deser zachęcam do obejrzenia fragmentu filmu szkoleniowego, w którym Sensei Kōichi Imakikire 今給黎 晃一  opowiada właśnie o yadokoro (link na zdjęciu).