Przyczyny i środki zaradcze, gdy tsunomi nie działa, czyli w paszczy tygrysa.
kokou – 虎口 – szczęki śmierci, niebezpieczne miejsce
czyt. ここう kokou
虎 – tygrys, pijak
口 – usta
W nomenklaturze kyudo skóra dłoni między kciukiem, a palcem wskazującym lewej ręki zwana bywa 虎口 paszczą tygrysa. Patrząc na znaczenie poszczególnych elementów z pewnością możemy stwierdzić, że paszcza tygrysa jest niebezpiecznym miejscem, a znalezienie się w takich szczękach może grozić śmiercią. Zastanawiając się jak tylko odnieść się do znaczenia “pijak” i co taka osoba może mieć wspólnego z tygrysem, przychodzi mi do głowy tylko to, że tu jak przesadzimy to też może być niebezpiecznie i skończyć się nie zawsze dobrze. Pozostawiam to do własnych przemyśleń.
Czy można więc uznać, że łuk trzymany jest przez nas paszczą naszej dłoni, a my to taki jakby tygrys? Jeśli podążymy tym tokiem myślowym, to jeśli w procesie oddawania strzału technicznie wszystko się uda, będziemy jak dziki zwierz, a nasze strzały będą leciały prosto i ostro, a ich odgłos rozbrzmi jak ryk bestii. Cóż, zapewne mnie poniosło w fantazjach na ten temat, jednakże jakby się tak głębiej zastanowić, to jeśli nie podołamy i źle zapracujemy technicznie, to nasze yumi stanie się tygrysem, a my będziemy się miotać w próbach jego okiełznania często się męcząc, czy wręcz będziemy mogli nabawić się kontuzji, choć zapewne nie zginiemy. W takich przypadkach nasuwa się pytanie, kto kogo trzyma, ja trzymam yumi, czy yumi trzyma mnie? Zostawiam to również do namysłu.
Jest to o tyle ważne, że nie chodzi jednak o to – kto co kontroluje, ja łuk, czy łuk mnie? Choć zapewne na początku drogi łuku niektórym może się tak właśnie wydawać. Podążałbym jednak za stwierdzeniem, że chodzi o równowagę pomiędzy yumi a ite, a każde przesunięcie kontroli w którąś ze stron wytrąca nas z balansu. Dorzucić, wtrącić można tu jeszcze oczywiście ducha, naszą wewnętrzną energię, lecz wtedy mówilibyśmy o san mi ittai, wielkiej trójcy w kyudo, o której już było wspominane tu czy tu. W tym artykule chciałbym się jednak skupić na bardziej przyziemnym podejściu i chwilowo pozostawić tylko relacje pomiędzy yumi a ciałem. Precyzując, będzie co nie co o tym co się dzieje, a co dziać nie powinno z lewą ręką, dokładniej w miejscu styku yumi z yunde i nie tylko, oraz co może mieć na to wpływ.
“Miejsce przy podstawie kciuka” w 弓手 yunde. Tyle można często przeczytać, czy usłyszeć w odpowiedzi na pytanie czym jest 角見 tsunomi. Wydaje się proste, ale jak to zazwyczaj bywa w kyudo, rzeczy proste są tylko z pozoru. Popatrzmy na zapis:
Tsunomi – 角見
角 – kąt, styk, róg
czyt. かど kado, つの tsuno
見 – widzenie, patrzenie, oglądanie, pokazywanie, mieć nadzieję, szanse, okazje, pojęcie, wyobrażenie, opinia, pogląd, patrzenie na, widoczny
czyt. み.る mi.ru, み.える mi.eru, み.せる mi.seru
Można by wywnioskować, że to widoczny punkt styku pomiędzy yumi a lewą dłonią, który stanowi połączenie łuku z ciałem. Konkretnie chodzi pewien punkt w uchwycie yumi, który się znajduje na prawej krawędzi, oraz o pewien punkt, który się znajduje w miejscu podstawy kciuka. Oczywiście każdy uchwyt łuku może być trochę inaczej zbudowany, a z pewnością każda dłoń jest inna. Mimo to, ta podstawowa technika i zasada powinna być stosowana niezależnie od wymówek anatomicznych czy konstrukcyjnych. Oba te punkty powinny być ze sobą połączone w momencie kai, natomiast samo kai powinno zaistnieć na pewien czas, aby przez punkt tsunomi jak najwydajniej była przekazywana energia pomiędzy yumi a ite. Powinniśmy czuć jak yumi naciska na nas poprzez podstawę naszego kciuka i przekazuje nam energię, którą kumulujemy i oddajemy tą samą drogą podczas hanare. Jest to rodzaj pracy pomiędzy ite a yumi. Mówimy o 角見の働き Tsunomi no hataraki, gdzie właśnie 働き oznacza między innymi pracę (w znaczeniu działania), trud czy wysiłek.
No dobrze, do konkretów. Co nam daje dobrze wykonana praca w tym obszarze oraz co powoduje poprawne zastosowanie tsumomi? Wymieniłbym kilka rzeczy:
- Stabilizuje nadgarstek lewej ręki.
- Stabilizuję pozycję yumi przy hanare. (yumi się nie buja)
- Niweluje utraty energii przekazywanej na strzałę przy hanare. Bardziej energetyczne strzały lecą z większym impetem.
- Daje siłę skrętną dla yugaerii.
- Wykonywane z dbałością zwiększa stabilność i powtarzalność strzału. Nie determinuje jednak celności, ale może znacząco poprawić powtarzalność.
Z pewnością są to rzeczy pożądane przy oddawaniu strzału, do których osiągnięcia powinniśmy dążyć. A co może powodować, że tsunomi, źle zadziała lub przestaje działać? Można by rozdrabniać się i wypisać wiele, ale jednak ograniczyłbym się do “siedmiu grzechów głównych” dotyczących tenouchi, a co za tym idzie nieodpowiednią pracę w punkcie tsunomi:
I. Lewa przednia krawędź łuku nie mieści się w linii astronomicznej (linia głowy i serca) lub jest przekoszona, czy jest nie na miejscu.
II. Kciuk jest zgięty zamiast wyprostowany.
III. Skóra pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym“usta tygrysa” jest owinięta od góry.
IV. Opuszki kciuka i czubek środkowego palca są otwarte
V. Krzyż w dłoni łucznej jest złamany w płaszczyźnie pionowej:
– 下押し shitaoshi – nadgarstek pcha yumi w nieodpowiedni sposób za bardzo od dołu
– 上押し uwaoshi – nadgarstek pcha yumi w nieodpowiedni sposób za bardzo od góry
VI. Linia ramion jest zniekształcona.
VII. Patrząc od góry linia żyły lewej ręki i ramiona nie są w lini prostej.
Omówimy teraz po kolei każdy z tych punktów, zaczynając od tego gdzie ów magiczny punkt styku się znajduje pamiętając, że każda ręka jest inna. Każdy powinien ustalić u siebie własne umiejscowienie tych punktów.
Punkt tsunomi
Miejsce przy podstawie kciuka w yunde w górnej część podstawy kciuka.
Tsunomi znajduje się w górnej części prawej krawędzi uchwytu ( nigiri ).
I.
Lewa przednia krawędź łuku nie mieści się w linii astronomicznej (linia głowy i serca) lub jest przekoszona, jest nie na miejscu.
Jeśli oś obrotu zostanie przesunięta, czy przekoszona, nie można spodziewać się dobrego skręcenia (yugaeri). Będzie to działać tak samo jak krzywy zawias, na przykład w drzwiach.
Czerwony – linia astronomiczna
Niebieski – krawędź yumi
II.
Kciuk się zgina.
Punkt tsunomi się wycofuje i nie uderza w prawy róg yumi. Nie możemy oczekiwać, że tsunomi zadziała. Siła nacisku kciuka na palec środkowy może wzrosnąć, a nacisk łuku na rękę maleje. Skóra pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym odsuwa się od yumi, przez co siła skrętna dla yugaeri maleje.
III.
Skóra pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym“usta tygrysa” jest owinięta od góry.
Skóra pomiędzy kciukiem, a palcem wskazującym nie jest poprawnie zawinięta, jest zawinięta do góry. Nie powstaje żadna siła skręcająca. Narożnik, krawędź yumi i tsunomi nie są w pozycji roboczej, są oddalone od siebie. Kciuk delikatnie się odsuwa w prawo od łuku.
IV.
Opuszki kciuka i czubek środkowego są otwarte.
Nie można oczekiwać porządnego skręcenia ponieważ położenie narożnika nie jest określone. Punkty styku tsunomi odsuwają się od siebie, w tył do góry.
Powstaje brak napięcia pomiędzy podstawą kciuka, a yumi co skutkuje nadmiernym niepoprawnym rozluźnieniem kciuka i ograniczeniem przekazania energii przy hanare.
V.
Krzyż w dłoni “pęka” gdy naciskamy yumi za bardzo od góry lub od dołu.
Jeśli naciśniesz na łuk za bardzo od dołu lub od góry, róg yumi i tsumoni nie znajdą się we właściwej pozycji i skręcenie nie nastąpi naturalnie. Siła będzie ukierunkowana w nieodpowiednią stronę. Dodatkowo może nastąpić zerwanie połączenia pomiędzy małym palcem a łukiem.
上押し uwaoshi
下押しshitaoshi
VI.
Zniekształcona linia ramion.
足踏みの線 – ashibumi no sen – linia shibumi ustawiona poprawnie
肩の線 – kata no sen – linia ramion – ustawiona nie równolegle do linii ashibumi i strzały
腰の線 – koshi no sen – linia talii – ustawiona nie równolegle do linii ashibumi
W takiej pozycji nie następuje pełne przekazanie energii pomiędzy ciałem a łukiem. Energia jest częściowo tracona i niepoprawnie ukierunkowana, a same utrzymanie łuku może być bardziej męczące.
Zbyt mocne ciągnięcie prawą ręką – 馬手 mete, zbyt słaba lewa ręka – 弓手 yunde. Możliwy brak otwarcia lewej ręki przy hanare.
Przy braku yugaeri możliwe uderzenie się tsuru w pierś czy lewe przedramię, a strzały mogą lecieć na prawo.
VII.
Linia żyły lewej ręki i ramiona nie są w linii prostej.
脈所 – myakudokoro – punkt, w którym można sprawdzić puls, punkt witalny, punkty życiowe.
Sytuacja, w której przy hanare tylko część energii jest przekazywana strzale, a część jest rozpraszana w kierunku na prawo od kierunku lotu strzały.
Takie ułożenie powoduje brak stabilności i nadmiernie obciąża nadgarstek, co moze być przycyną kontuzji. Dodatkowo powstrzymuje to yugaeri, oraz możliwe jest uderzenie się tsuru w lewe przedramię.
Załamanie nadgarstka w prawo jest również błędem, który może spowodować, że łuk w pełnym napięciu wyskoczy nam i złoży się do środka zwiększając ryzyko kontuzji i urazu.
No dobrze, ale jak, teoretycznie, to wszystko powinno wyglądać? Zakładając, że nie popełniamy już błędów opisanych w punktach od I do V mamy do wykonania jeszcze prace nad zachowaniem odpowiedniej geometrii utrzymującej prawidłowe relacje pomiędzy nami a łukiem.
Kolejne ilustracje pokazują poprawną umiejętność ułożenia ramion w linii prostej, doprowadzenia do prawidłowej relacji kierunku kciuka, punktu tsunomi, punktu nadgarstka i linii ramion, od daisan aż do momentu hanare.
Strzała, linia ramion i linia talii są równoległe do linii ashibumi.
Patrząc z góry, linia całości ręki tworzy linię prostą przechodzącą od ramienia, przez punkt witalny przy splocie nadgarstka ( myakudokoro ), punkt tsunomi, utrzymując dalej kierunek.
Kciuk jest wyprostowany i skierowany na prawo od linii ręki.
Strzała, linia ramion i linia talii są równoległe do linii ashibumi.
Patrząc z góry, linia ręki tworzy linię prostą przechodzącą od ramienia, przez punkt witalny przy splocie nadgarstka ( myakudokoro ), punkt tsunomi, utrzymując dalej kierunek.
Całość układu wypłaszcza się i rozciąga w kierunku mato. Kciuk nadal wyprostowany, skierowany na prawo, zbliża się coraz bardziej do linii ręki.
Jak zmienia się ręka w momencie hanare? Ważne jest zrozumienie czynności skręcenia wynikającego z różnicy pomiędzy linią prostą a kierunkiem kciuka. Skręcenie generowane jest poprzez wypchnięcie kciuka i ukierunkowanie go tak aby zrównał się z linią ręki i ramienia.
W kai 会 patrząc z góry, linia całości ręki tworzy linię prostą przechodzącą od ramienia, przez punkt witalny przy splocie nadgarstka ( myakudokoro ), punkt tsunomi, utrzymując dalej kierunek. Kciuk jest wyprostowany i skierowany na prawo.
W hanare 離れ linia ręki zrównuje się z linią ramion. Kciuk zostaje wypchnięty do przodu i skierowany prosto w kierunku mato.
Aby wszystko się udało z tenouchi podczas całej fazy strzału, budując kształt nadgarstka i dłoni lewej ręki powinniśmy zawsze pamiętać o następujących rzeczach:
- Trzymajmy nadgarstek zawsze idealnie prosto. Nie wyginamy go w lewo czy prawo, górę czy dół.
- Miejmy uczucie pchania kciuka do przodu wzdłuż górnej powierzchni palca środkowego.
- Za pomocą ostatnich trzech palców utrzymujmy łuk tak aby dotykał wewnętrznej części dłoni. Ważna rola małego palca. Pracujmy tymi palcami w taki sposób jakby były jednym.
- Trzymajmy łuk w taki sposób, że gdy nie jest napięty, cięciwa jest około 5 cm od ramienia.
- Trzymajmy łuk tak, aby powstała przestrzeń pomiędzy łukiem a trzema pozostałymi palcami, w którą można zmieścić przynajmniej strzałę.
- Myśl o naciskaniu podstawy kciuka (tsunomi) i podstawy małego palca na siebie, mając uczucie delikatnej rotacji nadgarstka w prawo.
Kolejna ilustracja przedstawia podsumowanie podstawowych technik dotyczących budowania tenouchi krok po kroku.
- Włóż lewą krawędź łuku w linię astronomiczną.
- Wsuń skórę pyska tygrysa od dołu.
- Trzymaj podstawę kciuka tak płasko jak to możliwe.
- Wyprostuj kciuk nie zginając go.
- Czubek palca środkowego i opuszek kciuka są połączone.
- Wnętrzne dłoni jest ustawione pod kątem prostym do łuku.
- Końce trzech palców powinny być wyrównane.
- Wyreguluj zachodzenie palców w zakresie 10-15mm.
Yugaeri, obracanie się łuku, głównie jest wynikiem poprawnego tenouchi. Jednakże już przy uchiokoshi aż do daisan powinniśmy pozwolić yumi się lekko obrócić tak aby łuk był trzymany pod niewielkim kątem. (rys. a) Dalej od daisan do kai należy zwiększać nacisk na uchwyt i pchać kciuk w sposób wspomniany wcześniej, nie zaciskając dłoni, tak aby w kai yumi było trzymane niemal prostopadle względem linii ręki, ale pozostawało pod lekkim naprężeniem. Wtedy po hanare, gdy cięciwa już nie jest ciągnięta, łuk powinien powrócić do wcześniejszej pozycji (rys. b). Siła przekazana przez cięciwę spowoduje, że łuk będzie w stanie się obrócić w dłoni o wiele dalej niż do pozycji wyjściowej.
Nie można jednak pozwolić aby łuk się całkowicie obrócił w dłoni w daisan, gdyż nie będzie wtedy generowana żadna siła skrętna potrzebna do yugaeri. Może to spowodować, że cięciwa nie obróci się, a przy zwolnieniu uderzyć nas w przedramię lub pierś. (rys. c)
Podsumowując, aby wszystko działało poprawnie, należy unikać błędów pokazanych w przykładach od I do VII oraz starać się realizować punkty dotyczące poprawnej formy tenouchi. Jeśli uda się to wykonywać niezawodnie, skręt, przekazanie energii, a przy tym yugaeri będą działać naturalnie, a my nie będziemy nawet o tym myśleć, natomiast strzały powinny latać mocno i energicznie.
Na koniec lekkie, ale chyba ważne sprostowanie. Czasem, używamy określenia “wykorzystując tsunomi”, czy “pracując tsunomi” chcąc odnieść się do czynności opisanych powyżej. Tak też czyniłem, jednakże w rzeczywistości ważne jest stworzenie kształtu, który umożliwia naturalną pracę yumi w naszej dłoni. Wspominałem o równowadze. To nie dłoń powinna dominować nad łukiem, ani to nie łuk winien rządzić ciałem. Jeśli tenouchi jest poprawnie zbudowane i dobrze utrzymamy jego kształt podczas całego procesu nastąpi współpraca pomiędzy ciałem a łukiem.
Dlatego dobrze jest pozwolić yumi działać jak najmniej manipulując dłonią. Po zbudowaniu kształtu tenouchi, jeszcze przed uchiokoshi, tenouchi powinno być niezmienne aż do hanare. Powinniśmy mieć uczucie jakby nasza dłoń była twarda od zewnątrz jak skorupa, natomiast wewnątrz, że jest miękka. Zewnętrzne usztywnienie daje stabilność, a wewnętrzna miękkość możliwość pracy z łukiem.
Wracając do analogii zwierzęcej, można to porównać to tego, że lepiej żyć w zgodzie z własnym “tygrysem”, niż na siłę próbować go tresować.
To trochę jak przy locie strzały, która podobno zawsze trafi w cel gdy tylko jej nie przeszkadzamy, ale to oddzielna opowieść.
Pamiętajmy też, że podczas hanare nie tylko lewą ręką powinniśmy pracować. Relacja prawej i lewej ręki jest również ważna i warta omówienia. Jednakże na prawej ręce skupimy się innym razem.